Ριζίτικα τραγούδια | ΣΚΑΪ
Του Νικόλα Μπάρδη
Τα ριζίτικα τραγούδια αποτελούν το παλαιότερο είδος κρητικής μουσικής και προέρχονται κυρίως από τη Δυτική Κρήτη, ωστόσο είναι διαδεδομένα και στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα του νησιού.
Ρίζες είναι οι υπώρειες των βουνών. Μια άποψη λέει, ότι από τις ρίζες των βουνών έλαβαν την ονομασία τους αυτά τα ξεχωριστά τραγούδια, και συγκεκριμένα από τα Λευκά Όρη.
Μια άλλη άποψη υποστηρίζει, ότι είναι τα τραγούδια της ρίζας, των προγόνων δηλαδή, της γενιάς, και έτσι ο λαός τα ονόμασε ριζίτικα. Σήμερα με τον όρο ριζίτικα αποκαλούνται όλα εκείνα τα τραγούδια άγνωστων δημιουργών, τα οποία έφτασαν στις μέρες μας μέσω της παράδοσης από περασμένους αιώνες.
Τα ριζίτικα τραγούδια δεν φέρουν ονόματα. Αναφερόμαστε σε αυτά είτε με τον πρώτο τους στίχο, είτε με κάποιον άλλο, χαρακτηριστικό στίχο. Ακόμη, δε χορεύονται και χωρίζονται παραδοσιακά σε τραγούδια της τάβλας και της στράτας.
Ο Παπαγρηγοράκης Ιδομενέας στο βιβλίο του «Τα Κρητικά ριζίτικα τραγούδια», τα ταξινόμησε σε 32 μελωδίες, ενώ βρήκε 31 τραγούδια που έχουν δικές τους, μοναδικές μελωδίες, πάντα σε μείζονες κλίμακες. Η μουσική τους είναι σοβαρή και με ευδιάκριτα στοιχεία πόνου. Τυπικά, πρώτα άδεται ένας στίχος από έναν τραγουδιστή και κατόπιν επαναλαμβάνεται χορωδιακά, χωρίς αυτό όμως να είναι απαραίτητο. Δεν υπάρχει πάντα ομοιοκαταληξία, ο στίχος δεν είναι πάντα δεκαπεντασύλλαβος αν και αυτός υπερέχει στατιστικά.
Ένα μνημείο της κρητικής μουσικής παράδοσης και για πολλούς επιτομή του ακριτικού κύκλου είναι «Ο Διγενής». Η μουσική του είναι επική και οι στίχοι αψεγάδιαστοι. Το τραγούδι εξιστορεί το υπερφυσικό όχι με κατορθώματα και άθλους, αλλά με το αίσθημα του φόβου.
Ο άνθρωπος τρομάζει στη θέα της γης που είναι έτοιμη να τον υποδεχτεί και ανατριχιάζει στη θέα της πλάκας που θα τον σκεπάσει. Στην περίπτωση του Διγενή, ωστόσο, αυτά αντιστρέφονται. Στο δεύτερο μέρος, ενώ πεθαίνει, δεν ζητά τη θεία βοήθεια να τον πάει στον ουρανό και να τον απαλλάξει από τα δεινά του, άλλα εύχεται να μπορούσε να σκαρφαλώσει μόνος του, να διπλωθεί και να κάτσει.
«Ὁ Διγενὴς ψυχομαχεῖ, κι ἡ γῆς τόνε τρομάσσει,
κι ἡ πλάκα τὸν ἀνατριχιᾶ, πὼς θὰ τόνε σκεπάση,
γιατί από `κειά που κοίτεται, λόγια ἀντρειωμένου λέει.
– Νά ‘χεν ἡ γῆς πατήματα, κι΄ ὁ οὐρανός κερκέλια,
νὰ πάτου τὰ πατήματα, νά `πιανα τὰ κερκέλια,
ν’ ἀνέβαινα ‘ς τὸν οὐρανό, νὰ διπλωθῶ νὰ κάτσω,
νὰ δώσω σεῖσμα τ’ οὐρανοῦ.»
Ένα ακόμη ιστορικό ριζίτικο με θέμα τον κρητικό πόλεμο του 1644 – 1669 μαρτυρά τη διχόνοια μεταξύ των χριστιανών κατά τη διάρκεια του πολέμου, και εν ολίγοις εξηγεί τους μαζικούς εξισλαμισμούς που ακολούθησαν την πτώση του κάστρου το 1669.
«Κάστρο και ποῦ ‘ν’ οἱ πύργοι σου καὶ τὰ καμπαναργιά σου,
καὶ πού ‘ν’ οἱ γιἀντριωμένοι σου, τὰ ὄμορφα παλληκάργια;
– Μα μένα οἱ γιἀντριωμένοι μου, τὰ ὄμορφα παλληκάργια,
ἡ μαύρη γῆς τὰ χαίρεται ‘ς τὸ μαυρισμένο ‘Αδη.
Δὲν ἔχω ἀμάχη τσῆ τουρκιᾶς, μήδε κακιὰ τοῦ χάρου,
μόνο ‘χω ἀμάχη και κακιὰ τοῦ σκύλου τοῦ προδότη ἁπού μοῦ τὰ κατάδουδε.»
Η κάμερα του Όπου Υπάρχει Ελλάδα ταξίδεψε μέχρι το ιστορικό Θέρισο Χανίων και συνάντησε τους ντόπιους που διαφυλάσσουν και τραγουδούν με περίσσεια αγάπη τη σπουδαία ιστορία του τόπου τους, με έναν και μοναδικό στόχο: να τη μεταλαμπαδεύσουν και να την κληροδοτήσουν άθικτη στις επόμενες γενιές, για να μην σβήσει ποτέ η φλόγα της ιδιαίτερης πατρίδας τους.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
