«Άνισα ενωμένοι»: Η Γερμανική Επανένωση στη Θεσσαλονίκη

Το βιβλίο του κοινωνιολόγου Στέφεν Μάου «Άνισα ενωμένοι. Γιατί η Ανατολή παραμένει διαφορετική» παρουσιάζεται στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσ/νίκης. Γιατί Ανατολική και Δυτική Γερμανία εξακολουθούν να διαφέρουν τόσο πολύ; Ρεπορτάζ από τη Θεσσαλονίκη

H Γερμανική Επανένωση του 1990 μπορεί να ολοκληρώθηκε τυπικά, αλλά στην πραγματικότητα, 35 χρόνια αργότερα, η κατάσταση παραμένει ισχυρά διαφοροποιημένη και η ανάγκη να εξηγηθούν οι διαφορές μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας παραμένει έντονη.

Μάλιστα ο καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου Στέφεν Μάου προτείνει την αποδοχή αυτής της ανισότητας, προκειμένου να μπορέσουν κάπως να αμβλυνθούν αυτές οι διαφορές, στο βιβλίο του, το οποίο και παρουσιάζει στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης μαζί με τον δημοσιογράφο Τάσο Τέλλογλου, σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης και του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ.

Οι στρεβλώσεις μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας

Στη Γερμανία, από τη δεκαετία του 1990, υπάρχει ένας διάλογος ότι η Ανατολή πρέπει να προλάβει να προσαρμοστεί στη Δύση για να επιτευχθεί η «εσωτερική ενότητα». Αυτό όμως μάλλον αποδεικνύεται ψευδαίσθηση, καθώς παραμένουν διαφορές που δεν εξαφανίζονται απλά. Τι ενέπνευσε τον συγγραφέα; «Είτε πρόκειται για κοινωνική δομή, δημογραφία, εκλογική συμπεριφορά ή πολιτική κουλτούρα, οι ανισότητες έχουν εδραιωθεί. Γιατί συμβαίνει αυτό και γιατί πρέπει να αλλάξουμε την οπτική μας, προσπαθώ να το εξηγήσω στο βιβλίο. Εγώ ο ίδιος γεννήθηκα στην Ανατολική Γερμανία, οπότε πάντα μου έκανε εντύπωση πώς η Δυτική Γερμανία θεωρείται συχνά το πρότυπο και το σημείο αναφοράς. Ήθελα να δείξω γιατί, ακόμα και μέσα στην ενότητα, οι διαφορές συνεχίζουν να υπάρχουν», τονίζει μιλώντας στην Deutsche Welle o Στέφεν Μάου.

Πολλοί πιστεύουν ότι οι διαφορές μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας οφείλονται αποκλειστικά στον προηγούμενο διαχωρισμό της χώρας. Φυσικά, υπάρχει μια επίδραση από το καθεστώς της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, αλλά και μετά το 1989 υπήρξαν πολύ διαφορετικές εμπειρίες στις δύο πλευρές. Σχετικά με τις κοινωνικές και οικονομικές διαφορές μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ο συγγραφέας εξηγεί: «Στη Δύση υπήρξε οικονομική άνθηση, ενώ στην Ανατολή υπήρξε οικονομική κατάρρευση, μαζική ανεργία και μετανάστευση εκατομμυρίων ανθρώπων.

Πολλοί Ανατολικογερμανοί αισθάνονται μέχρι σήμερα πολίτες δεύτερης κατηγορίας και δεν ξεπερνούν τις υποτιμήσεις και τις προσβολές. Ήταν, άλλωστε, ένα μεγάλο πείραμα η γρήγορη μετάβαση από τον κρατικό σοσιαλισμό στην ελεύθερη οικονομία και τη δημοκρατία υπό δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Σήμερα είναι ενδιαφέρον να δει κανείς πόσο ισχυρά ριζώνουν οι δομές και οι νοοτροπίες και ότι υπάρχει ακόμα και ένα νέο ανατολικογερμανικό αίσθημα ταυτότητας», αναφέρει ο Γερμανός καθηγητής.

Σκληρή ανισότητα

Ο Μάου παρατηρεί ότι η πεποίθηση πως «πρέπει να ενωθεί ό,τι ανήκει μαζί» κάλυψε τις διαφορές που προέκυψαν από την ιστορία της ΛΔΓ και της ΟΔΓ, οι οποίες σταδιακά παγιώθηκαν. Αναφέρεται στις «ασύμμετρες προϋποθέσεις Επανένωσης», οι οποίες εξελίχθηκαν σε «σκληρές ανισότητες». Έτσι, ήρθαν στο προσκήνιο και «μετασοσιαλιστικές δυναμικές», όπως η Treuhand ή η αρχή της επιστροφής πριν από την αποζημίωση, που επίσης δεν συνέβαλαν στην ενότητα.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί όρους που εύκολα αποτυπώνονται στη μνήμη, όπως «εσωτερικό γερμανικό φάντασμα σύνορο» ή «αδυναμία δομής κοινωνίας των πολιτών». Αναγνωρίζει ότι η Δύση ενδιαφέρεται πολύ λιγότερο για την Ανατολή από όσο η Ανατολή θα επιθυμούσε και μας κάνει εμφανές ότι δεν υπάρχει πραγματική δυτικογερμανική ταυτότητα. Οι άνθρωποι στη Δύση ταυτίζονται περισσότερο με το ομόσπονδο κρατίδιό τους.

Θα παραμείνει η Ανατολή «διαφορετική»;

«Ένα μέρος των διαφορών θα εξομαλυνθεί. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι η απόσταση των Ανατολικογερμανών από τους δημοκρατικούς θεσμούς. Το κομματικό σύστημα είναι λιγότερο εδραιωμένο, οι άνθρωποι στην Ανατολή προτιμούν να βγαίνουν στους δρόμους για να διαδηλώσουν, παρά να συμμετέχουν σε ένα κόμμα», εξηγεί ο Γερμανός κοινωνικός εμπειρογνώμονας. Ο ίδιος παρατηρεί ότι το κόμμα της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) έχει εντοπίσει αυτό το κενό αντιπροσώπευσης και εκμεταλλεύεται τη δυσαρέσκεια, προβάλλοντας εαυτόν ως αντισυστημικό κόμμα.

«Τα άλλα κόμματα θα πρέπει επιτέλους να κατανοήσουν ότι πρέπει να είναι παρόντα και ενεργά επί τόπου για να προσεγγίσουν τους ανθρώπους», λέει με ανησυχία ο Γερμανός κοινωνιολόγος. Για πολλούς Δυτικογερμανούς η Επανένωση έχει ήδη ολοκληρωθεί, αυτό δεν ισχύει για πολλούς στην Ανατολή. Ως λύση για τη δυσαρέσκεια, ο Μάου στο βιβλίο του προτείνει τη θεσμοθέτηση συμβουλίων πολιτών ως μορφή άμεσης δημοκρατίας που θα μπορούσε να λειτουργήσει ιδιαίτερα καλά στην Ανατολή, όπου οι άνθρωποι επιθυμούν να έχουν λόγο στις αποφάσεις.

Η AfD κερδίζει έδαφος και στα παλιά δυτικά κρατίδια, αλλά παραμένει πολύ ισχυρότερη στην Ανατολή, όπου σε πολλές περιοχές είναι μάλιστα και το ισχυρότερο κόμμα, ακόμα και μετά τον πρόσφατο χαρακτηρισμό της από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος ως ανοιχτά ακροδεξιού κόμματος (χαρακτηρισμός που προσωρινά έχει ανασταλεί μετά από δικαστική προσφυγή της AfD). «Με τις επόμενες εκλογές στα ανατολικά κρατίδια, η κατάσταση πιθανότατα θα επιδεινωθεί και θα γίνει πιο δύσκολο να σχηματιστούν κυβερνήσεις», ανησυχεί ο Στέφεν Μάου.

H ανησυχία του μεγαλώνει, χωρίς όμως να χάνει την ελπίδα του ότι η «νέα κυβέρνηση υπό τον Φρίντριχ Μερτς θα καταφέρει να διατηρήσει τη συνοχή της χώρας στα κρίσιμα ζητήματα», όπως αναφέρει. Αυτή τη στιγμή, ετοιμάζεται μια ιαπωνική έκδοση του βιβλίου του. Αν υπάρξει ενδιαφέρον για μετάφραση του βιβλίου στην Ελλάδα, θα τον χαροποιούσε πολύ. «Εξάλλου, και στην Ελλάδα υπάρχουν διαφορές μεταξύ Βορρά και Νότου», επισημαίνει.

Πηγή: Deutsche Welle

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.