Γιούργκεν Χάμπερμας, «ο τελευταίος Ευρωπαίος»
Με μια ηχηρή παρέμβαση ο Γερμανός φιλόσοφος προειδοποιεί για τη φθίνουσα πορεία του ευρωπαϊκού νομικού κεκτημένου και τον κίνδυνο για τη δημοκρατία σε έναν ολοένα πιο αυταρχικό κόσμο.Ο Γιούργκεν Χάμπερμας είναι ένας από τους κορυφαίους Γερμανούς και Ευρωπαίους διανοητές της σύγχρονης εποχής, έχοντας θέσει νέα πρότυπα στη σύγχρονη φιλοσοφική και κοινωνιολογική ανάλυση. Ως έναν «από τους τελευταίους Ευρωπαίους διανοούμενους με διεθνές εκτόπισμα της Γερμανίας» τον αποκαλεί η εφημερίδα Frankfurter Rundschau, και η εφημερίδα Zeit, ακόμα πιο εμφατικά, ως τον «τελευταία Ευρωπαίο».
Πρόσφατα ο Χάμπερμας μίλησε σε εκδήλωση στο Μόναχο για το ερεβώδες μέλλον της Δύσης, χωρίς ψήγματα ελπίδας ή αυταπάτης, και η έγκριτη εφημερίδα Süddeutsche Zeitung αναδημοσίευσε αυτή την ομιλία δοκιμιακού χαρακτήρα σε ειδικό ένθετο πριν από λίγες μέρες με τον τίτλο: «Από εδώ και πέρα πρέπει να συνεχίσουμε μόνοι μας».
Πρόκειται για μια ηχηρή και ανατριχιαστική παρέμβαση για το μέλλον της Ευρώπης, ένα «κύκνειο άσμα» της σύγχρονης ευρωπαϊκής, φιλελεύθερης δημοκρατίας, θα μπορούσαν να πουν οι πιο απαισιόδοξοι.
Για τον ίδιο η Ευρώπη έχει αργήσει να αντιληφθεί τη νέα πραγματικότητα των διεθνών ισορροπιών. Όπως σημειώνει: «Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, μεταξύ άλλων, προκάλεσε μια καθυστερημένη συνειδητοποίηση των λαών της Ευρώπης ως προς τη ριζικά μεταβαλλόμενη παγκόσμια κατάσταση. Αυτή η αλλαγή, ωστόσο, άρχισε να αναδύεται εδώ και αρκετό καιρό μαζί την παρακμή των ΗΠΑ, της υπερδύναμης του 20ού αιώνα. Ένα προειδοποιητικό σημάδι ήταν η ραγδαία μεταβολή στη διάθεση της κοινωνίας των πολιτών στις ΗΠΑ, ήδη μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001.».
Ο Χάμπερμας βλέπει σήμερα να τίθεται σε κίνδυνο η «κανονιστική ταυτότητα» της Ευρώπης, δηλαδή με άλλα λόγια το πολύτιμο μεταπολεμικό νομικό της εποικοδόμημα, δεδομένης της απόλυτης σχεδόν ακόμη εξάρτησής της από τις ΗΠΑ. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, η Γηραιά Ήπειρος κινδυνεύει να απωλέσει τη «φιλελεύθερη αυτοκατανόησή της». Και θέτει ένα βασικό ερώτημα: θα καταφέρει η ΕΕ να υπερασπιστεί τα δημοκρατικά της θεμέλια σε έναν κόσμο ολοένα περισσότερο αυταρχικό;
«Το Ουκρανικό έπρεπε να είχε επιλυθεί επί Μπάιντεν»
Ο Χάμπερμας διέπεται από φιλοσοφική απαισιοδοξία, αλλά και πολιτικό ρεαλισμό. Θεωρεί ότι η Ευρώπη δύσκολα θα τα καταφέρει, εξαιτίας της ανόδου της Ακροδεξιάς. Στην ανάλυσή του σημειώνει ότι η αυξανόμενη επιρροή αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε ολοένα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ αποδυναμώνουν τη βούληση για περαιτέρω εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και κάνουν την ιδέα μιας ισχυρής και ανεξάρτητης Ευρώπης να φαντάζει πια μη ρεαλιστική.
Για τον Γερμανό φιλόσοφο, όμως, και η στάση της Γερμανίας είναι προβληματική. Οι γαλλικές πρωτοβουλίες για περισσότερη ευρωπαϊκή εμβάθυνση έχουν πέσει στο κενό, με τη Γερμανία να επιδιώκει σταθερά προς το παρόν μόνο τον επανεξοπλισμό της – σε εθνικό επίπεδο.
Για τον Χάμπερμας, κανονικά, η ώθηση προς μια βαθύτερη ενοποίηση θα έπρεπε να προέλθει από τον δυτικό πυρήνα της Ένωσης, «ειδικά από τη Γερμανία», όμως στην πράξη αυτή δεν κάνει τα απαραίτητα βήματα.
Ταυτόχρονα, για τον Χάμπερμας ένας κίνδυνος ζωτικής σημασίας προέρχεται από την ταύτιση, και όχι απλώς σύμπλευση, της Ευρώπης με τις ΗΠΑ, με την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ να έχει υπονομεύσει την αξιοπιστία όλων των ευρωπαϊκών επιχειρημάτων σχετικά με την Ουκρανία. «Η ΕΕ δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί πολιτικά από τις ΗΠΑ -μέλος του ΝΑΤΟ-. Οι ΗΠΑ κρατούν, μια παθητική στάση απέναντι στην Ουκρανία, αν δεν έχουν ήδη αποσυρθεί από τη στήριξή της. Η Δύση εξακολουθεί να ενεργεί μεν συλλογικά, όμως δεν μιλά πλέον με μια ενιαία κανονιστική φωνή» παρατηρεί ο Χάμπερμας.
Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι προβαίνει και σε μια πολιτική τοποθέτηση, κάνοντας μια αναγωγή στη διακυβέρνηση Μπάιντεν. Επιρρίπτει στη Δύση ευθύνες για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τονίζοντας ότι το Ουκρανικό θα έπρεπε να είχε επιλυθεί επί προεδρίαςΤζο Μπάιντεν, πριν αναλάβει καν ο Ντόναλντ Τραμπ -η διακυβέρνηση του οποίου είναι απρόβλεπτη και συγκεντρωτική.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο κρίσιμο σημείο στην παρέμβαση του Χάμπερμας, ως προς τη μεγάλη εικόνα, το αβέβαιο δηλαδή μέλλον της δημοκρατικής Ευρώπης. Ο υφέρπων μετασχηματισμός της φιλελεύθερης δημοκρατίας σε αυταρχικό προεδρικό σύστημα κατά το τραμπικό πρότυπο βρίσκει μιμητές και στην Ευρώπη, όπως στην Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν.
Παρόμοια είναι και η κατάσταση στην οικονομία: η φιλελεύθερη οικονομία που βασίζεται σε κανόνες ρυθμιστικούς του γεωπολιτικού ανταγωνισμού δίνει τη θέση της σε μια οικονομία απορρυθμισμένη και κλειστή.
Ο Χάμπερμας θεωρεί τέλος ότι η Ευρώπη και ο Καναδάς αποτελούν το τελευταίο προπύργιο της Δύσης, προκειμένου να σώσουν την κανονιστική κληρονομιά της. Για τον Γερμανό φιλόσοφο δεν απομένουν πολλές επιλογές.
Όπως σημειώνει στον επίλογό του: «Η περαιτέρω πολιτική ολοκλήρωση, τουλάχιστον στον πυρήνα της ΕΕ, δεν ήταν ποτέ τόσο ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας, όσο σήμερα. Και ποτέ όμως άλλοτε δεν φάνησε τόσο απίθανο να επιτευχθεί».
Πηγές: Süddeutsche Zeitung, Frankfurter Rundschau, Zeit
Πηγή: Deutsche Welle
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
