Μίκης Θεοδωράκης: Το χρώμα της ελευθερίας – Το ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ για τον σπουδαίο Έλληνα συνθέτη

Δημοσιεύτηκε από RodopiNet.gr

30/07/2025

Ενεργή 30/07/2025

Πέρασαν 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη. Του Μίκη της Ρωμιοσύνης, του Μίκη της Οικουμένης που ύμνησε την Ελλάδα και τους Έλληνες. Κι είναι αλήθεια ότι ο Μίκης με το έργο του δημιούργησε και κληροδότησε ένα υπόδειγμα καλλιτέχνη, που όμοιό του δεν είχε υπάρξει στην οικουμένη.

Η σειρά «Μίκης Θεοδωράκης: Το χρώμα της ελευθερίας», το οποίο προβλήθηκε στον ΣΚΑΪ το 2009, κατέγραψε τη ζωή του μεγάλου Έλληνα συνθέτη σε έξι δραματοποιημένα ντοκιμαντέρ.

Μια σειρά… Οδύσσεια της ζωής και του έργου του Μίκη Θεοδωράκη, με αφηγητή τον ίδιο. Δεκάδες χώροι, εκατοντάδες ηθοποιοί, ντοκουμέντα και, βέβαια, η μουσική του, συνθέτουν το μακρύ βιωματικό ταξίδι του Μίκη Θεοδωράκη στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας από τον μεσοπόλεμο έως σήμερα.

«Έτσι ξεκίνησε για εμάς ένα ταξίδι-οδοιπορικό στους τόπους της ατελείωτης Οδύσσειας του μεγάλου μας συνθέτη. Ένα ταξίδι που άρχισε τον Απρίλιο του 2008. Ένα ταξίδι που μας πλούτισε όλους. Από όπου ο Μίκης πέρασε, άφησε ανεξίτηλα ίχνη.

Σε κάθε περιοχή όπου φθάναμε, μια πρωτοφανής κινητοποίηση αγάπης προς τον Μίκη εκδηλώνονταν. Απλός κόσμος, τοπικές αρχές, παλιοί αγωνιστές, πνευματικοί άνθρωποι της περιοχής, αλλά και νέοι, που με έκπληξη είδαμε να συμμετέχουν σε πολλές χορωδίες που τραγουδούσαν και προέβαλαν τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

Όλοι ήθελαν να βοηθήσουν στη συγκέντρωση αρχειακού υλικού, αλλά και να προσφέρουν τη βοήθειά τους με τη συμμετοχή δεκάδων ανθρώπων στα γυρίσματα σε αυτές τις περιοχές», σημείωνε ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης της σειράς, Γιάννης Κατωμερής.

Τις σκηνές που ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης τόσο γλαφυρά και παραστατικά τους διηγήθηκε… Δεκάδες ερασιτέχνες ηθοποιοί, νεανικές χορωδίες, φοιτητές του Θεατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, θεατρικοί όμιλοι πήραν μέρος στη δημιουργία των δραματοποιημένων σκηνών.

Πρώτο Επεισόδιο

Ο Μίκης Θεοδωράκης ξεκινάει το ταξίδι της ζωής από τη γέννησή του το 1925. Ο πατέρας του ως διευθυντής Νομαρχίας ξεκινά να ταξιδεύει, αρχίζοντας από τη γενέθλια Χίο, τη Μυτιλήνη, τη Σύρο, την Αθήνα, τα Γιάννενα, το Αργοστόλι, την Πάτρα, τον Πύργο και τελικά 15 ετών θα βρεθεί στην Τρίπολη. Στην Τρίπολη, ο Μίκης Θεοδωράκης νεαρός έφηβος, ανακάλυψε τη μουσική σαν τρόπο ζωής.

Η κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς τον κινητοποιεί, οργανώνεται στο ΕΑΜ στην Τρίπολη, συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς στην αρχή και τους Γερμανούς αργότερα. Γλυτώνει τον θάνατο. Διαφεύγει στην Αθήνα και 18 χρόνων, μαχητής του ΕΛΑΣ, πολεμάει τον κατακτητή. Στην Αθήνα, σπουδάζει, ερωτεύεται και γράφει μερικά από τα σπουδαία συμφωνικά του έργα. Θα ζήσει για λίγο τη χαρά και τις ελπίδες που γεννιούνται μετά την απελευθέρωση. Ο τραγικός Δεκέμβρης του 1944 θα αλλάξει τη ζωή του και θα τον σημαδέψει…

(Σενάριο-σκηνοθεσία: Γιάννης Κατωμερής, Οργάνωση-διεύθυνση παραγωγής: Μαίρη Οικονομίδου, Φωτογραφία: Άκης Αποστολίδης-Προκόπης Δάφνος, Κείμενα: Ελένη Αστρινάκη, Μουσική Επιμέλεια: Κώστας Θωμαϊδης, Επιμέλεια Σκηνικών: Αντώνης Χαλκιάς και Αφήγηση: Μπενέτα Οικονόμου)

Δεύτερο Επεισόδιο

Το δεύτερο επεισόδιο ξεκινά στις 3 Δεκεμβρίου του 1944. Ο Μίκης Θεοδωράκης, ως διμοιρίτης του εφεδρικού ΕΛΑΣ θα πολεμήσει στις 33 ημέρες της «μάχης της Αθήνας». Με την αποχώρηση και την ήττα, ο Μίκης θα μπει στην παρανομία, θα συλληφθεί και θα σταλεί εξορία στην Ικαρία. Εκεί κρατώντας την αισιοδοξία του και τον νεανικό του ενθουσιασμό θα γράψει μερικά από τα καλύτερα έργα του.

Τον Σεπτέμβριο του 1947, δίνεται αμνηστία και ο Μίκης Θεοδωράκης έρχεται στην Αθήνα προσπαθώντας να οργανώσει τη ζωή του σαν ελεύθερος άνθρωπος. Γράφει μουσική συνέχεια. Όχι, όμως, για πολύ. Η κατάσταση αλλάζει και ο Μίκης είναι πάλι παράνομος. Το πρωί βρίσκει καταφύγιο στο Ωδείο Αθηνών και τα βράδια αναζητά στέγη, σε άδεια σπίτια, αποθήκες, οικοδομές αλλά και στην ύπαιθρο.

Αρρωσταίνει βαριά και αναγκάζεται σε άσχημη κατάσταση να γυρίσει σπίτι του. Έτσι, συλλαμβάνεται και πάλι και εξορίζεται για δεύτερη φορά στην Ικαρία. Παρότι βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση και οι συνθήκες εξορίας τώρα είναι πιο σκληρές, ολοκληρώνει, μεταξύ άλλων, δύο σπουδαία συμφωνικά έργα του, το «Ελεγείο και Θρήνος» και την «1η Συμφωνία». Ο Εμφύλιος πόλεμος βαδίζει στο τέλος του και ο Μίκης μαζί με πολλούς άλλους θα στοιβαχτούν στο αμπάρι ενός πλοίου με άγνωστη κατεύθυνση. Τη νύχτα όταν φτάνουν στον προορισμό τους, αντικρίζουν ένα σκοτεινό βράχο γεμάτο φωτιές μέσα σε δεκάδες αναμμένα βαρέλια.

Το σκηνικό μοιάζει με κόλαση, όπως το περιγράφει ο Μίκης όταν ανεβαίνει στη Μακρόνησο μαζί με πολλούς άλλους από τα αμπάρια του πλοίου. Η κάμερα παρακολουθεί και αποτυπώνει χαρακτηριστικές στιγμές αυτής της βασανιστικής πορείας του Μίκη Θεοδωράκη, μέσα από δραματοποιημένες σκηνές που έχουν γυριστεί στους πραγματικούς χώρους όπου περιγράφονται -από τον ίδιο- τα γεγονότα.

Τρίτο Επεισόδιο

Ο Μίκης Θεοδωράκης, το 1948, από την Ικαρία όπου ήταν εξόριστος θα μεταφερθεί στη Μακρόνησο. «Εκεί όπου εξευτελίστηκε κάθε έννοια της ανθρώπινης ύπαρξης», όπως ο ίδιος αφηγείται. Από τη Μακρόνησο, ο Μίκης δύο φορές θα μεταφερθεί, σχεδόν, νεκρός από τα βασανιστήρια. Την πρώτη φορά αναρρώνει στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο στην Αθήνα και επιστρέφει στη Μακρόνησο για να βασανιστεί πιο σκληρά.

Θα μεταφερθεί στα Χανιά, όπου για καιρό φθάνει στο κατώφλι του θανάτου και ξαναγυρίζει στη ζωή. Τελικά, το 1950, για πρώτη φορά ελεύθερος μετά από πολλά χρόνια, θα έρθει στην Αθήνα για να δοκιμάσει ότι έχει γράψει ή έχει στο μυαλό του, ότι «γεννήθηκε» μέσα στις απάνθρωπες συνθήκες και γέννησε τη μοναδική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

Οι μνήμες που μετασχημάτισε σε μουσικό έργο ο Μίκης, καταγράφονται σε αυτό το επεισόδιο, για πρώτη φορά, άμεσα, αληθινά και αποτελούν μια μαρτυρία άγνωστη και ταυτόχρονα χρήσιμη, μια μαρτυρία ανθρώπινη και συναρπαστική. Ο Μίκης λέει ότι, «άλλος άνθρωπος έφθασα στη Μακρόνησο και άλλος άνθρωπος έφυγα από εκεί».

Τέταρτο επεισόδιο

Ο Μίκης Θεοδωράκης μετά την εξορία του στη Μακρόνησο βρίσκεται στην Αθήνα ελεύθερος. Θα πάρει το πτυχίο του από το ωδείο, θα υπηρετήσει στον στρατό, θα παντρευτεί τη Μυρτώ και όταν θα είναι έτοιμος να φύγει στη Γαλλία με την υποτροφία που έχει κερδίσει, θα διαπιστώσει ότι οι συνέπειες των διώξεων εξακολουθούν να τον εμποδίζουν. Τελικά, θα φύγει στη Γαλλία, όπου θα ακολουθήσουν τα χρόνια των συμφωνικών έργων, που τα έχει εμπνευστεί από τη Μακρόνησο.

Το 1958 θα κάνει την κρίσιμη τομή στο ελληνικό τραγούδι, σμίγοντάς το με τη μεγάλη ποίηση. Πρώτο του έργο, ο «Επιτάφιος» του Γιάννη Ρίτσου και θα ακολουθήσουν τα «Επιφάνεια» του Γιώργου Σεφέρη, το «Αξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και το «Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού» σε δική του ποίηση. Θα γίνει η «φωνή» ενός λαού που προσπαθεί ηθικά, πολιτιστικά και πολιτικά να αναγεννηθεί. Παίρνει μέρος σε όλα τα σπουδαία γεγονότα το ’60, είναι κατήγορος στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, γίνεται πρόεδρος της κίνησης των «Λαμπράκηδων» και είναι «παρών» στα γεγονότα που ακολουθούν τη δολοφονία του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα.

Στη συνέχεια γράφει τη «Ρωμιοσύνη» και είναι αισιόδοξος για το πολιτιστικό κίνημα, έως τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου, όταν η χούντα των συνταγματαρχών καταλαμβάνει την εξουσία. Ο Μίκης θα καταφέρει όμως να ξεφύγει εκείνη τη νύχτα και να μην συλληφθεί.

Πέμπτο Επεισόδιο

Ο φακός ακολουθεί τον Μίκη στον «Μακρύ δρόμο προς την ελευθερία», από τη σύλληψή του τον Αύγουστο του 1967 στο κολαστήριο της Ασφάλειας στην οδό Μπουμπουλίνας, στις Φυλακές Αβέρωφ, στον κατ’ οίκον περιορισμό στο Βραχάτι, στην εξορία στη Ζάτουνα και στη συνέχεια στις Φυλακές του Ωρωπού, όπου η υγεία του κλονίζεται και οδηγείται στο Νοσοκομείο Σωτηρία.

Η χούντα φοβούμενη μήπως πεθάνει στα χέρια της, επιτρέπει μυστικά την «απαγωγή» του από τον Γάλλο πολιτικό Σρεμπάν Σερμπέρ. Τον Νοέμβριο του 1973, οι εξεγερμένοι φοιτητές στο Πολυτεχνείο πάλλονται στον ρυθμό της μουσικής του Μίκη. Τον Ιούλιο του 1974, ο Μίκης μαθαίνει ότι η χούντα παραδίδει την εξουσία στους πολιτικούς και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και την ίδια ημέρα επιστρέφει στην Ελλάδα.

Έκτο επεισόδιο

Ο Μίκης Θεοδωράκης μιλάει για τις μεγάλες του επιλογές, εκμυστηρεύεται συναισθήματα, μιλάει για τη φιλοσοφία, την πολιτική και την τέχνη, για το έργο που αφήνει παρακαταθήκη και για το μέλλον του κόσμου.