Ο Ιππόλυτος στο δόκανο της λογοκρισίας
50 χρόνια μετά τη μεταπολίτευση μια έκθεση του ΜΙΕΤ μας θύμισε την εποχή που θριάμβευε η λογοκρισία στην Ελλάδα. Στην προκρούστεια κλίνη ακόμα και η αρχαία τραγωδία.Ήταν ωραίο παιδί ο Ιππόλυτος, αλλά δεν είχε πέσει ακόμη σε ερωτικό κρεβάτι. Εύλογο λοιπόν ότι θα τον ορέγονταν οι ζωηρές κυρίες της αρχαιότητος. Και πρώτη απ’ όλες η καθ’ ύλην αρμόδια Αφροδίτη. Αυτός ο αθεόφοβος όμως έτρεχε συνεχώς πίσω από την Άρτεμη που βολόδερνε ολημερίς στα βουνά και τα λαγκάδια. Εννοείται ότι η Αφροδίτη λύσσαξε και εξύφανε την τιμωρία του μωρού παρθένου. Έκανε τη μητριά του Φαίδρα, γυναίκα του βασιλιά των Αθηνών Θησέα, να ερωτευθεί τον νεανία. Και ναι μεν η Φαίδρα συνειδητοποιώντας ότι ο ανεκπλήρωτος πόθος της ήταν αμαρτωλός απαγχονίστηκε, αλλά άφησε και ένα εκδικητικό ραβασάκι στον σύζυγο ότι δήθεν ο γιος του την κακοποίησε κτλ.
Την ιστορία του Ιππόλυτου διηγήθηκε ο Ευριπίδης στην ομώνυμη τραγωδία που είχε πρεμιέρα στηνΑθήνατο 428 π. Χ. Ποιος το περίμενε ότι δύο χιλιάδες χρόνια μετά η τραγωδία του Ευριπίδη θα επέσυρε την αποδοκιμασία των γραικύλων που υπηρετούσαν τη χούντα στην Αθήνα; Και όμως έτσι έγινε. Ένας από τους λογοκριτές της δικτατορίας πήρε στα χέρια του τη μετάφραση της τραγωδίας από τον Κώστα Βάρναλη που είχε κυκλοφορήσει το 1965 και εξεμάνη. Δεν ήταν μόνο η γενική Ευριπίδη αντί Ευριπίδου στον τίτλο, αυτό ήταν το λιγότερο. Το σκάνδαλο βρισκόταν στην απεγνωσμένη απολογία του Ιππόλυτου προς τον πατέρα του, καθώς προσπαθούσε να τον πείσει ότι οι αιτιάσεις ήταν ανυπόστατες.
Μήπως είναι «γλυκό το βασιλίκι»;
Ο κακομοίρης ο Ιππόλυτος προβάλλει ως αντεπιχείρημα την παρθενία του: «Δεν ξέρω αυτήν την πράξη παρά από ζωγραφιές κι από κουβέντες.» Ο λογοκριτής διαγράφει τον στίχο, προφανώς διότι θα εξήπτε τη φαντασία των παίδων που θα αναζητούσαν τις σχετικές ζωγραφιές. Αλλά το καθεστώς εκτός από την ηθική διαπαιδαγώγηση των νέων φρόντιζε και για την ορθή πολιτική αγωγή τους. Διαγράφει λοιπόν ο λογοκριτής λίγο παρακάτω και το εξής δίστιχο: «Ή θα μου πεις γλυκό το βασιλίκι; Για γνωστικούς καθόλου! Όσοι αγαπάνε να μοναρχέβουν, το μυαλό τους χάλασε!»
Ο Ιππόλυτος, έστω και στην μάλλον γραφική παρά γλαφυρή μετάφραση του Βάρναλη, προσπαθεί να διαλύσει τις υποψίες του Θησέα ότι μέσω της Φαίδρας ήθελε να υπονομεύσει τον θρόνο του. Αλλά το 1967 και παρά το χουντικό πραξικόπημα η Ελλάς ήταν ακόμα βασίλειο, άρα οι στίχοι έπρεπε να απαλειφθούν.
Το αντίτυπο με τη λογοκριμένη έκδοση του Ιππολύτου παρουσιάστηκε στην έκθεση «1967-1974: Κουλτούρες σε αντιπαράθεση. Ζωή – Τέχνη – Προπαγάνδα» που διοργάνωσε το ΜΙΕΤ στο Μέγαρο Εϋνάρδου, 50 χρόνια μετά τη μεταπολίτευση. Μας υπενθυμίζει τη διανοητική και πολιτική μικρόνοια που υποκινεί κάθε λογοκρισία, τον φόβο για την απώλεια του ελέγχου.
Και πενήντα χρόνια μετά
Υπάρχουν ακόμη τέτοια φαινόμενα στην πεπολιτισμένη Δύση; Βεβαίως. Και στη φετινή έκθεσή του το αμερικανικό PEN διεκτραγωδεί τον εξοβελισμό βιβλίων από τις βιβλιοθήκες και τον εξοστρακισμό τους από τα σχολεία στις ΗΠΑ. Από τη μια υπερσυντηρητικοί κύκλοι διώκουν βιβλία που αναφέρονται στο σεξ και θα μπορούσαν να διαφθείρουν τα παιδιά τους, από την άλλη δικαιωματιστικές οργανώσεις κυνηγούν διαχρονικούς κλασσικούς τίτλους ως «προσβλητικούς» σήμερα για αλλοφύλους και αλλοθρήσκους, επειδή αποτυπώνουν αντιλήψεις και συμπεριφορές περασμένων εποχών. Με άλλα λόγια περιστολή της ελευθερίας της έκφρασης και με αναδρομική ισχύ. Όπως και πριν από πενήντα χρόνια.
Πηγή: Deutsche Welle
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
